Historia świąt Bożego Narodzenia

Wigilia i święta Bożego Narodzenia to czas wyjątkowy – to właśnie wtedy niejednokrotnie przemierzamy setki kilometrów, by spotkać się z bliskimi w domu rodzinnym przy wigilijnym stole.

Czy zastanawiałaś się kiedyś jaka jest geneza tego święta? Dlaczego w Boże Narodzenie przełamujemy się opłatkiem? Kiedy urodził się Jezus? Dlaczego choinka jest tak ważnym symbolem tego okresu i czemu na wigilijnym stole znajduje się dwanaście potraw? Sprawdźmy!

Od kiedy obchodzimy święta Bożego Narodzenia?

Pierwsze wzmianki o Bożym Narodzeniu obchodzonym 25 grudnia, pochodzą z 356 roku. Najprawdopodobniej wcześniej święto to obchodzono dnia 6 stycznia. W Cesarstwie Rzymskim chrześcijaństwo stało się religią panującą około roku 380, a Boże Narodzenie zastąpiło święto boga Mitry (Dies Natalis Solis Invicti – Dzień Narodzin Niezwyciężonego Słońca).

Czy Jezus naprawdę urodził się 25 grudnia?

Czy Jezus Chrystus urodził się w nocy z 24 na 25 grudnia? Okazuje się, że na to pytanie nie ma prostej odpowiedzi. Niestety, do dzisiaj nie zachowały się kroniki czy jakiekolwiek inne źródła opisujące dokładną datę narodzin Jezusa. Badacze historii i religii starają się więc ją ustalić na podstawie wydarzeń, które miały miejsce w trakcie Bożego Narodzenia.

Jednym z nich jest pojawienie się na niebie Gwiazdy Betlejemskiej. Profesor Colin Humphreys z Uniwersytetu Cambridge twierdzi, że ową gwiazdą była kometa, która pojawiła się na niebie wiosną piątego roku p.n.e. Teorię tę popiera dokładnymi analizami układu gwiazd na niebie w tym okresie.

Przesłanek na to, że Jezus Chrystus tak naprawdę urodził się wiosną, jest więcej. Pasterze, o których wspomina święty Łukasz w swojej Ewangelii, nocowali w polu w noc narodzin Chrystusa. Temperatura nocna w Betlejem w okresie zimowym spada poniżej 10°C, a ludność miejscowa raczej nie śpi wtedy pod gołym niebem, doglądając swych zwierząt. Dziś najbardziej prawdopodobnym czasem narodzin Chrystusa wydaje się być wiosna piątego roku przed naszą erą.

Dlaczego Wigilię obchodzimy 24 grudnia?

Wigilia 24 grudnia to noc poprzedzająca jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich, czyli Boże Narodzenie. Dziś większość historyków i religioznawców skłania się ku teorii, że data tego święta jest symboliczna – została ustalona w związku z następującym w tym okresie przesileniem.

Kiedyś twierdzono, że dzień zaczyna się stopniowo wydłużać dnia 25.12 i z tej okazji w Starożytnym Rzymie obchodzono święto Mitry, czyli perskiego boga słońca. Nie bez znaczenia jest również symbolika tej daty. Narodziny Chrystusa są początkiem nowej ery – czymś przełomowym, podobnie jak przełomowe jest przesilenie, po którym noc staje się coraz krótsza. Na koniec tego akapitu dodamy, że dziś już wiemy, że prawdziwe zimowe przesilenie ma miejsce 21 grudnia.

Wieczerza wigilijna – dlaczego na stole wigilijnym jest 12 potraw?

Kolacja wigilijna jest jednym z najbardziej charakterystycznych wydarzeń w trakcie świąt Bożego Narodzenia. Od czasów najstarszych spotkanie z bliskimi przy suto zastawionym stole w wigilię Bożego Narodzenia miało symbolizować dobrobyt i oczekiwanie na narodziny Mesjasza. Początkowo, wyznawcy chrześcijaństwa biesiadowali w świątyniach, jednak praktyka ta została zakazana przez synod w Laodycei (ok. 360 r.).

Zakaz spożywania wieczerzy w kościołach sprawił, że chrześcijanie uroczyste kolacje zaczęli organizować w domach. Dwanaście potraw na wigilijnym stole ma symbolizować dwunastu apostołów.

Dlaczego przełamujemy się opłatkiem?

Opłatek to niesolony i niekwaszony, biały, cienki płatek chlebowy. Tradycja przełamywania się nim przy wigilijnym stole pojawiła się w Polsce około XVIII wieku. Zwyczaj ten jest praktykowany również w Czechach, Słowacji, Ukrainie, Litwie oraz we Włoszech. Opłatek ma symbolizować chleb, którego nie powinno zabraknąć przy wigilijnym stole. Dziś uważa się, że jest to ewolucja tradycji pochodzącej z okresu początków chrześcijaństwa.

W tych zamierzchłych czasach do kościołów przynoszono chleb i przełamywano się nim z wiernymi oraz przynoszono go tym, którzy z jakiegoś powodu nie byli w stanie zjawić się na mszy. Opłatek to także symbol znaku pokoju i pojednania.

Dlaczego ubieramy choinkę na święta?

Choinka jest najbardziej charakterystycznym symbolem świąt Bożego Narodzenia. Kolor zielony od wieków kojarzony był z nadzieją i wolnością, natomiast samo drzewko iglaste ze źródłem życia.

Choinka jest przyozdabiana, aby podkreślić uroczystość święta. Niektóre ozdoby mają swoje własne znaczenie – aniołki symbolizują czuwanie nad domem, a okrągłe kształty w tradycji chrześcijańskiej kojarzą się z harmonią.

Dlaczego Święty Mikołaj przychodzi w Wigilię?

Święty Mikołaj był dobrodusznym biskupem Miry, który w nocy obdarowywał najuboższych drobnymi upominkami-niespodziankami. Tak naprawdę święto Świętego Mikołaja (Mikołajki) obchodzimy w rocznicę jego śmierci, czyli 6.12. Wigilijne odwiedziny Mikołaja są wynikiem niezgodności pomiędzy kalendarzem gregoriańskim a juliańskim.

Przejście z kalendarza juliańskiego na kalendarz gregoriański sprawiło, że Mikołajki zbliżyły się do Świąt Bożego Narodzenia – reszta jest już wynikiem przypadku i ewolucji zwyczajów. Kiedyś wigilijne upominki miał wręczać mały Jezus wraz z jednym z Trzech Króli, jednak zwyczaj ten się nie przyjął, a prezenty pod choinką zostawia Święty Mikołaj.